Wybór odpowiedniej metody obrazowania zależy od objawów, stanu pacjenta i dostępności aparatury. W przypadku bólu pleców lekarz może skierować na rezonans magnetyczny, tomografię komputerową, zdjęcie rentgenowskie lub ultrasonografię. Każde z tych badań ma odmienny mechanizm działania i inne wskazania.
Rezonans magnetyczny
MRI wykorzystuje pole magnetyczne i fale radiowe, dzięki czemu obrazuje tkanki miękkie – rdzeń kręgowy, krążki międzykręgowe, więzadła i mięśnie. Jest bezpieczne, ponieważ nie wykorzystuje promieniowania rentgenowskiego. Wadą jest długi czas trwania, często kilkadziesiąt minut, oraz konieczność leżenia w ciasnym tunelu z głośnym hałasem. Według diagnostów MRI jest najlepszym badaniem do oceny tkanek miękkich i powinna być wybierana, gdy podejrzewa się przepuklinę dysku, zapalenie, guza lub choroby demielinizacyjne.
Nie można wykonywać go u pacjentów z niektórymi metalowymi implantami.
Tomografia komputerowa
Tomografia komputerowa wykorzystuje promienie rentgenowskie i komputerowe przetwarzanie sygnału. Badanie trwa kilka minut i jest bardziej komfortowe dla pacjenta niż MRI. CT doskonale obrazuje struktury kostne, ukazując złamania, zmiany pourazowe oraz zwapnienia. Jednak CT wiąże się z narażeniem na promieniowanie. Artykuły medyczne podkreślają, że CT jest pierwszym badaniem w stanach nagłych, ponieważ jest szybkie i szeroko dostępne, a MRI zarezerwowane jest do dokładnej oceny tkanek miękkich. U kobiet w ciąży i dzieci stosuje się je ostrożnie ze względu na promieniowanie.
Koszt i dostępność
Cena i dostępność badań również wpływają na wybór metody. Prywatne MRI jest niemal dwukrotnie droższe od tomografii komputerowej – koszt rezonansu waha się od ok. 400 do 2000 zł, podczas gdy CT kosztuje zwykle od 200 do 900 zł. W publicznych placówkach wiele badań refunduje Narodowy Fundusz Zdrowia, lecz terminy mogą być długie. USG i RTG są najtańsze i najłatwiej dostępne. W nowoczesnych centrach diagnostycznych oferowane są zarówno badania prywatne, jak i finansowane przez NFZ. Szybki dostęp do rezonansu, ultrasonografii i tomografii skraca czas oczekiwania na diagnozę.
Inne techniki obrazowania
Oprócz wymienionych metod istnieją jeszcze inne badania. Scyntygrafia kości wykorzystuje izotopy promieniotwórcze, aby wykryć ogniska zapalne, przerzuty nowotworowe i choroby metaboliczne. Jest używana w onkologii i reumatologii, ale wymaga podania izotopu. Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) łączy CT z obrazowaniem metabolicznym i służy do oceny aktywności nowotworów. W badaniach stawów czasami stosuje się artrografię, w której do jamy stawu wstrzykuje się kontrast, a następnie wykonuje RTG lub MRI. Każda metoda niesie inne korzyści i obciążenia, dlatego wybór zawsze powinien być dostosowany do konkretnego problemu.
RTG i ultrasonografia
Zdjęcie rentgenowskie jest najszybszym i najtańszym badaniem obrazowym. Wykorzystuje pojedyncze promieniowanie rentgenowskie, dlatego najlepiej obrazuje układ kostny. RTG służy do wykrywania złamań, zmian zwyrodnieniowych i wad ustawienia kręgów. Wadą jest niska dokładność w ocenie tkanek miękkich i narażenie na promieniowanie jonizujące.
Ultrasonografia wykorzystuje fale akustyczne o wysokiej częstotliwości. Jest bezpieczna, nie emituje promieniowania i może być powtarzana wielokrotnie. W badaniach pleców stosuje się ją rzadziej niż MRI i CT, ponieważ ultradźwięki słabo przenikają przez kość. USG znajduje zastosowanie w ocenie mięśni i tkanek powierzchownych, a także w diagnostyce dzieci, kobiet w ciąży i pacjentów, u których przeciwwskazane jest badanie radiacyjne. Specjaliści zwracają uwagę, że ultrasonografia jest tanią i szybką metodą umożliwiającą ocenę struktur powierzchownych i może być wykorzystywana jako badanie wstępne.
Elektromiografia i inne testy
Przy podejrzeniu zespołów korzeniowych lub uszkodzeń nerwów lekarz może zlecić elektromiografię (EMG). Badanie to ocenia przewodnictwo nerwowe i aktywność mięśni, pozwalając rozróżnić, czy ból wynika z uszkodzenia nerwu, czy z choroby mięśnia. W diagnozowaniu bólu pleców wykorzystuje się również badania laboratoryjne, testy funkcjonalne i konsultację ortopedyczną. W nowoczesnych ośrodkach diagnostycznych, takich jak wspomniane wcześniej, dostępne są wszystkie te metody – MRI, USG, EMG – oraz konsultacje neurologiczne i ortopedyczne.
Jak wybrać odpowiednie badanie?
Lekarz analizuje objawy, wiek pacjenta, możliwe przeciwwskazania i wcześniejsze badania. Rezonans magnetyczny wybiera się, gdy potrzebna jest dokładna ocena tkanek miękkich, takich jak krążki międzykręgowe i rdzeń. Tomografia komputerowa jest preferowana w nagłych przypadkach i przy urazach kości. RTG stosuje się do szybkiej oceny układu kostnego, a USG do oceny mięśni, więzadeł i narządów jamy brzusznej. Niekiedy konieczne jest wykonanie kilku badań, aby uzyskać pełny obraz przyczyny bólu pleców. W razie wątpliwości warto skonsultować się z ortopedą lub neurologiem, którzy dobiorą właściwe badanie.
Zalety i wady poszczególnych badań
Każda metoda diagnostyczna ma mocne i słabe strony. Rezonans magnetyczny oferuje najlepszą rozdzielczość tkanek miękkich i umożliwia obrazowanie w wielu płaszczyznach, ale wymaga długiego czasu badania oraz jest droższy niż inne metody. Tomografia komputerowa jest szybka i dokładnie obrazuje kości; jej wadą jest stosowanie promieniowania rentgenowskiego oraz mniejsza dokładność w ocenie miękkich tkanek. Zdjęcie rentgenowskie jest błyskawiczne, lecz pokazuje głównie struktury kostne i naraża na niewielką dawkę promieniowania. Ultrasonografia jest bezpieczna i tania, ale nie przenika przez kość i nie zastąpi rezonansu w ocenie głębokich struktur. Elektromiografia uzupełnia obraz, oceniając funkcję nerwów i mięśni. Lekarz, biorąc pod uwagę zalety i ograniczenia, dobiera badanie indywidualnie.
Jak przygotować się do badania?
Przygotowanie zależy od rodzaju obrazowania. Przed rezonansem należy zdjąć biżuterię i zgłosić obecność implantów; czasami pacjent musi wstrzymać się od jedzenia przed podaniem kontrastu. Do tomografii komputerowej z kontrastem zaleca się być na czczo, a po badaniu pić dużo wody, aby usunąć środek z organizmu. Zdjęcie rentgenowskie nie wymaga specjalnego przygotowania, choć pacjent powinien odsłonić badaną część ciała i usunąć metalowe przedmioty. Przy badaniu USG jamy brzusznej pacjent powinien być na czczo i mieć wypełniony pęcherz, natomiast USG tarczycy czy stawów nie wymaga przygotowania. Ścisłe przestrzeganie zaleceń pozwala uzyskać najlepszą jakość obrazów i skraca czas badania.
Więcej informacji możesz dowiedzieć się na blogu Centrum Diagnostyki Obrazowej Rex Medica w Warszawie.
