Cmentarz w Brąswałdzie, usytuowany pod Olsztynem, jest nazywany „Warmińskimi Powązkami” ze względu na jego charakterystyczny charakter. Zgodnie z opinią ekspertów, reprezentuje on najlepiej design dawnych cmentarzy na Warmii.
Cmentarz leży naprzeciwko kościoła, na wzniesieniu przy drodze do Barkwedy. Na jego obszarze znajdują się liczne XIX-wieczne nagrobki, ozdobione odlewanymi żeliwnymi krzyżami oraz rzeźbami Chrystusa i Marii. Na części starych grobów widnieją tabliczki z nazwiskami zmarłych – polsko brzmiące nazwiska i imiona zapisane są niemiecką czcionką. Najstarsza część cmentarza, ze względu na swe kulturowe i historyczne walory, jest pod opieką konserwatora zabytków.
Na brąswałdzkim cmentarzu zmarłych spoczywa wielu zasłużonych dla Warmii działaczy propolskich z okresu przedwojennego, w tym ksiądz Walenty Barczewski (1856-1928) oraz jego matka, Barbara. Nagrobek księdza, poety i etnografa warmińskiego jest zdobiony rzeźbą Chrystusa ukazanego jako dobry pasterz z barankiem na ręku. Na grobie matki, Barbary, znajduje się figura Matki Bożej o naturalnej wielkości.
Na cmentarzu spoczywają też następcy ks. Barczewskiego, tacy jak ks. Herman Macherzyński i ks. Anicenty Murawski.
Cmentarz posiada osobną kwaterę dla dzieci.
Grób rodziny Żurawskich znajduje się w rogu cmentarza w Brąswałdzie. W ostatnim czasie ich życiorys został opowiedziany w filmie „Żurawscy z Kanj” w reżyserii Adama Błaszczoka. Pięć osób z tej rodziny zginęło z powodu opresji reżimów hitlerowskiego i komunistycznego związanej z ich propolską działalnością.
Brąswałd, oddalone o 10 km od Olsztyna, jest wsią, która na początku XX wieku odgrywała istotną rolę w przypominaniu o polskości Warmii. W miejscowym kościele znajdują się patriotyczne malowidła ścienne (zamówione przez ks. Barczewskiego), działała tu polska szkoła, a także urodziła się poetka, pisarka i zbieraczka warmińskiego folkloru – Maria Zientara-Malewska.
źródło: PAP
Jako, ze jestem zafascynowany niemieckością tych ziem bardzo mi się to nie podoba. Żaden polak, żaden rusek. Aaa i zlikwidować szubienice.