Wybudowany około 1884 roku Tartak Raphaelsohnów od niemal trzydziestu lat niszczał i marniał w zakolu Łyny. Staraniem kilku środowisk i stowarzyszeń udało się tchnąć życie w perłę zabytkowej architektury przemysłowej Olsztyna. Od dziś mieszkańcy mogą zwiedzać tartak i otwarte w nim Centrum Techniki i Rozwoju Regionu “Muzeum Nowoczesności”.
Tartak został wybudowany w 1884 roku przez przedsiębiorcę Louisa Raphaelsohna i zlokalizowany blisko Starego Miasta w dawnej dzielnicy przemysłowej. W jego sąsiedztwie znajdował się m.in. Browar Klasztorny, tartak Hermenaua, fabryka maszyn Bajer & Thiel, tartak Orłowskiego, gazownia miejska, fabryka mydła i sody Bernharda Galera, browar Allensteiner Brauhaus oraz fabryka octu i musztardy.
W latach 30. XX wieku, gdy tartak przejęły Miejskie Zakłady Komunalne, a firma Raphaelsohnów przeniosła całość swojej produkcji na dzisiejszą ul. Lubelską, tartak stracił komin, który został potem rozebrany (ten, który widzimy teraz, trafił do Olsztyna z Rozóg koło Szczytna). W 1939 roku w sąsiedztwie tartaku wybudowano warsztaty i zajezdnię trolejbusową, a po wojnie pozostał on własnością przedsiębiorstw miejskich (m.in. MZK i MPGK) i był użytkowany przez Miejskie Zakłady Komunikacyjne. Od 1987 roku budynek był nieużytkowany i z roku na rok stawał się ruiną.
W 2007 roku, dzięki zaangażowaniu organizacji pozarządowych i społeczników, tartak został wpisany do rejestru zabytków. Decyzją prezydenta Olsztyna Piotra Grzymowicza przekazano go Miejskiemu Ośrodkowi Kultury, który uzyskał unijne dofinansowanie na rewitalizację obiektu i utworzenie w nim Centrum Techniki i Rozwoju Regionu “Muzeum Nowoczesności w Olsztynie”. Koszt całego przedsięwzięcia to 5,4 mln zł, z czego 3,6 mln zł pochodziło z unijnej kasy.
Marek Marcinkowski, dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury: – Chcemy w tym obiekcie zaszczepiać mieszkańcom świadomość cywilizacyjnych korzeni Olsztyna. Na rozpoczęcie działalności tartaku przygotowaliśmy ekspozycję opowiadającą o przemyśle, budownictwie, wodociągach, gazowaniach, czyli o wieku pary, elektryczności i gazu w Olsztynie i regionie. Pokażemy także historię tartaku i rodziny Raphaelsohnów. Dowiemy się również, jak wyglądała ówczesna komunikacja, zajrzymy do kina i do radia, a nawet będziemy mogli zrobić sobie zdjęcie w XIX-wiecznym atelier.
Od dziś mieszkańcy miasta mogą korzystać ze zrewitalizowanego tartaku, w którym będziemy mogli zapoznać się z historią rozwoju cywilizacyjnego Warmii i Mazur w wiekach XIX i XX. Prezentowane wystawy dotyczyć będą takich dziedzin jak: inżynieria miejska, budownictwo, produkcja, maszyny, rozwój miasta. MOK planuje także prowadzić w tartaku ożywioną działalność z zakresu edukacji regionalnej.
rak
